Ήταν Σεπτέμβρης του 2014 όταν ξεκινήσαμε το ταξίδι αναζήτησης της Ελένης, μίας Ελληνοκύπριας από το χωριό Κλεπίνη της επαρχίας Κερύνειας, η οποία τη δεκαετία του ’50 παντρεύτηκε κι έφτιαξε οικογένεια με κάποιον Τουρκοκύπριο ονόματι Χασάν. Η Ελένη συνέχισε να ζει στον βορρά και μετά τον πόλεμο, όπως αρμόζει σε μια γυναίκα της γενιάς της: να είναι πλάι στον άντρα που αγαπά.
Οι πληροφορίες ήταν πως ο Χασάν έφυγε απ’ τη ζωή και πως η Ελένη, πάνω από 80 σήμερα, ζει σε συνοικία στα περίχωρα της κατεχόμενης Λευκωσίας, στο σπίτι που έφτιαξαν με τον άντρα της. Η Ελένη απέκτησε δυο παιδιά μαζί με τον Χασάν και είχε άλλα δυο από τον πρώτο της γάμο με σύζυγο Ελληνοκύπριο. Τον Χασάν τον παντρεύτηκε αφού έμεινε χήρα. Τα μεγαλύτερα παιδιά της, δυο γιοι, ζουν στις ελεύθερες περιοχές, μάλλον στην Πάφο, και σύμφωνα με τις μη διασταυρωμένες πληροφορίες μας, δεν διατηρούν σχέσεις με τη μητέρα τους.
Μετά από έντονες προσπάθειες καταφέραμε να εντοπίσουμε μία ανιψιά της Ελένης, τη μόνη με την οποία η οικογένεια στον νότο έχει επαφή από το 2003 οπόταν άνοιξαν τα οδοφράγματα. Ο στόχος μας δεν στέφθηκε με επιτυχία, καθότι αρνήθηκε όσες φορές κι εάν το επιχειρήσαμε να στείλουμε μήνυμα μέσων της ότι θέλαμε να καταγράψουμε τη ζωή της σε ντοκιμαντέρ. Έστω να μιλήσουμε μαζί της. Να νιώσουμε το κλίμα της εποχής. Πώς ήταν να ερωτεύεσαι και να παντρεύεσαι Τουρκοκύπριο τη δεκαετία του ’50, αλλά κι αργότερα, μετά τις διακοινοτικές ταραχές, ποιες ήταν οι αντιδράσεις της οικογένειας και της τοπικής κοινωνίας, πώς έζησε όλα αυτά τα χρόνια μακριά από τα άλλα δυο της παιδιά. Πώς ήταν μία Ελληνοκύπρια να αποτελεί μέλος της τουρκοκυπριακής κοινότητας και πώς βίωσε τον πόλεμο και την απομόνωση στον βορρά τα χρόνια μετά το ’74; Ποιο μήνυμα συμβίωσης θέλει να στείλει;
Μάλλον η ανιψιά δεν μετέφερε ποτέ το μήνυμα. Τι να ανακατεύεις τώρα παλιές ιστορίες που πονέσανε και ακόμη πονάνε;
Μεικτοί γάμοι σήμερα
Η δική μας απορία, στην οποία θέλαμε απεγνωσμένα να δώσουμε απάντηση μέσω της ιστορίας της Ελένης, διατυπωνόταν ως εξής: Εάν το σπίτι και η οικογένεια είναι η μικρογραφία της κοινωνίας, κι εάν οι άνθρωποι αντιμαχόμενων κοινοτήτων μπορούν παρά τις δυσκολίες να συνυπάρξουν μέσα σε μια οικογένεια, γιατί αυτό να μην είναι εφικτό να συμβεί μέσα στην κοινωνία; Πόσο έτοιμη είναι σήμερα η κυπριακή κοινωνία για το επόμενο βήμα; Την επανένωση και τη συνύπαρξη;
Τα τελευταία χρόνια έχουν τελεστεί γάμοι μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Και δεν είναι μόνο ο γάμος του Τουρκοκύπριου πολιτικού Murat Kanatli με τη φίλη Τζίνα Τσάπα. Αυτός ήταν ο πρώτος που έγινε το 2009 κι άνοιξε τον δρόμο. Στο πλαίσιο του ρεπορτάζ μάθαμε για πάνω από δέκα περιπτώσεις ζευγαριών από τις δύο κοινότητες που νομιμοποίησαν με πολιτικό γάμο τη σχέση τους. Ιστορίες αγάπης που δεν βγαίνουν προς τα έξω γιατί, παρά τα βήματα που έγιναν, υπάρχουν ακόμη πολλά εμπόδια και προκαταλήψεις.
Η σύναψη ερωτικών σχέσεων και μεικτών γάμων ήταν μια φυσική εξέλιξη μετά το 2003. Κάνεις φιλίες, έχεις επαφές, συναναστρέφεσαι, συνεργάζεσαι, προκύπτει κι ο έρωτας. Υπάρχουν ζευγάρια που έχουν και παιδιά, όπως το νεαρό ζευγάρι του ντοκιμαντέρ μας, που όμως δεν αποκαλύπτει την ταυτότητά του.
Δυο γενιές μεικτών γάμων
Μετά την επίμονη άρνηση της ανιψιάς της Ελένης να μας οδηγήσει στο σπίτι της, αποφασίσαμε να την αναζητήσουμε μόνοι μας στον βορρά. Πρώτος σταθμός η Κλεπίνη, το χωριό όπου γεννήθηκε. Το χωριό ονομάζεται Arapkoy στους χάρτες των κατεχομένων. Η Κλεπίνη ήταν μεικτό χωριό πριν από το 1974.
Η Τουρκοκύπρια στο καφενείο του χωριού μας είπε πως ένας συγχωριανός της μιλά ελληνικά. Τον φώναξε και ήρθε. Ήταν πράγματι ο άνθρωπός μας! Με τον Τζιανέρ η ομάδα μας έδεσε κι αγαπήθηκε. Είναι ένας απλός άνθρωπος, ένας αγνός Κύπριος. Γέννημα – θρέμμα Κλεπίνης. Είναι μελισσοκόμος. Τα μελίσσια του, τη ζήση του, τα ‘χει στον Πενταδάκτυλο. Καθώς καθόμαστε στη βεράντα του σπιτιού του για το γύρισμα και μιλάμε αργοπίνοντας τον καφέ που μας έφτιαξε, αναπνέουμε το πράσινο του Πενταδακτύλου που στέκεται επιβλητικός ακριβώς πίσω μας κι αγναντεύουμε τη θάλασσα της Κερύνειας που σκίζει τον ορίζοντα. Όμορφος τόπος.
Εξιστορώντας μας το γενεαλογικό του δέντρο ο Τζιανέρ, γύρω στα 65 σήμερα, μας λέει πως ο παππούς του ήταν ο Τουρκοκύπριος ονόματι Μεμέτης. Όταν παντρεύτηκε την Ελληνοκύπρια Αννεζού, τη γιαγιά του Τζιανέρ, έγινε χριστιανός και μετονομάστηκε σε Γενί Νικολή. Δηλαδή, ο νεοφώτιστος Νικολής. Η μητέρα του Τζιανέρ, η Χαριτού, παντρεύτηκε τον Τουρκοκύπριο πατέρα του, τον επονομαζόμενο Τζεμάλη. Ο μόνος που είχε φέρει αντίρρηση γι’ αυτό τον γάμο της μάνας και του πατέρα του ήταν ο αδελφός της Χαριτούς, ο Νικολής, που πήρε το όνομά του από τον πατέρα του που είχε πεθάνει λίγους μήνες πριν γεννηθεί. Τον Τ/Κ πατέρα του Μεμέτη, αλλιώς Γενί Νικολή!
Ο Τζιανέρ δεν μπορεί να κατανοήσει αυτές τις παραξενιές. «Ο τζύρης μου αγαπήθηκε με τη μάνα μου τζαι έπκιαντην τζαι έφυε. Που τούντην αγάπην εγεννηθήκαμεν τέσσερα κοπελλούθκια. Μια κόρη, τρεις γιούες. Εγιώ τωρά να μου πει ο γιος μου να παντρευτεί Εγγλέζα ή Γαλλίδα εν να έχω πρόβλημα; Αφού αγάπησέν την! Ας παντρευτεί τζαι Ελληνοκύρπια, τζαι τζείνη πλάσμα ένι. Εγώ έτσι σκέφτουμε. Αλλά, εν ισκέφτουνται ούλλοι έτσι»…
Η άλλη Ελένη ή Αλέβ
Μια μέρα τριγυρνούσαμε σαν τις άδικες κατάρες μες στην κατεχόμενη Λευκωσία αναζητώντας την Ελένη στις περιοχές όπου είχαμε πληροφορίες πως διέμενε. Σε κάποια στιγμή, ύστερα από πληροφορίες κάποιων Τουρκοκυπρίων, πιστέψαμε πως την εντοπίσαμε. Βρήκαμε το σπίτι του γιου της. Τζιανέρ λέγεται. Δεν ήταν μέσα. Τον βρήκαμε σε ένα κασαπιό όπου πήγε να ψωνίσει για το εστιατόριο που διατηρεί και του ζητήσαμε να μας πάει να τη συναντήσουμε. Εν τέλει δεν ήταν η Ελένη που ψάχναμε. Ήταν μια άλλη Ελένη παντρεμένη με Τουρκοκύπριο. Η Έλλη Γεωργίου, γεννηθείσα το ’37 στην Ομορφίτα, παντρεμένη από το ’57 με τον Οσμάν Αλί Τοπάλ, χασάπη από το Καϊμακλί.
Η Έλλη ή Αλέβ είναι κωφή. Είναι μια γλυκύτατη γυναίκα που μας άνοιξε το σπίτι της και την καρδιά της μιλώντας μας με νοήματα για τη ζωή της που απέκτησαν λόγο μέσω της φωνής του γιου της. Ο Οσμάν ερωτεύτηκε την Έλλη 18-19 χρονών και συχνά περνούσε απ’ το στενό της για να τη γλυκοκοιτάξει. Γνωρίζονταν άλλωστε από μωρά. Η Έλλη δεν ήξερε αν η καρδιά του νεαρού Τ/Κ χτυπούσε για κείνην ή για την αδερφή της. Άλλωστε ήταν στη μέση και η αναπηρία της… Η απορία της Έλλης λύθηκε όταν το ’56 τόλμησε να την κλέψει.
Ο πατέρας της, με καμία δύναμη δεν ήθελε η κόρη του να παντρευτεί Τ/Κ. Η περίοδος ήταν δύσκολη. Οι φασαρίες παραμόνευαν…Ο πατέρας της Έλλης έφτασε μέχρι και την Αστυνομία για να την πάρει πίσω από τον Τούρκο, χωρίς αποτέλεσμα. Όπως μας μεταφέρει η ίδια μέσω του γιου της, η Αστυνομία τη ρώτησε πού ήθελε να πάει: στον πατέρα ή στον άντρα; Έδειξε τον άντρα κι αυτό ήτανε. Ο γάμος τους πέρασε απαρατήρητος. Δεν τον γιόρτασαν. Ήταν περίοδος ταραχών κατά την οποία η Έλλη τραυματίστηκε στο πόδι από σφαίρα. Ο Οσμάν, που την αγάπησε βαθύτατα, την πήγε τρεις φορές σε νοσοκομεία της Τουρκίας για να βρει γιατρειά. Μέχρι σήμερα κουτσαίνει. Η Έλλη και ο Οσμάν μαζί απέκτησαν πέντε παιδιά. Ο Οσμάν πέθανε νωρίς, το 1999.
Η Έλλη ή Αλέβ μάς μεταφέρει πως ουδέποτε ένιωσε ξένη στον βορρά. Ένιωθε πάντα πως ήταν σπίτι της. Νιώθει γαλήνια μέσα της. Νιώθει χαρούμενη κι ευτυχισμένη για τη ζωή της.
Η μόνη πληγή είναι οι επεισοδιακές σχέσεις με την ε/κ οικογένειά της που ουδέποτε αποκαταστάθηκαν. Μόνο κάποιες ξαδέρφες μετά το άνοιγμα των οδοφραγμάτων την επισκέπτονται. Κι εάν η ίδια από την αγάπη που έλαβε έχει καταφέρει να το προσπεράσει, για τα παιδιά της δεν ισχύει το ίδιο. Ο Τζιανέρ, πάνω από 50 σήμερα, θυμάται ακόμη πριν από το ’74 τον Ε/Κ παππού του να φέρεται με στοργή στα συνομήλικα ξαδερφάκια του, όχι όμως και στον ίδιο, τον οποίο αγνοούσε. Τους πρόσφερε, μας λέει, σάντουιτς και γάλα, αλλά εγώ ήταν σαν να ήμουν ανύπαρκτος…
Ένα νεαρό μεικτό ζευγάρι μας μιλάει για τη ζωή και την καθημερινότητά του
Το παιδί μας είναι ένας αυθεντικός Κύπριος
Είναι ο Μ., Ε/Κ, και η Σ., Τ/Κ. 30-35 ετών πάνω – κάτω. Παντρεύτηκαν πριν από τέσσερα χρόνια. Έχουν έναν γιο. Δύο χρόνων περίπου. Μεγάλωσαν στην ίδια περιοχή. Ο ένας στη μια πλευρά της πράσινης γραμμής, ο άλλος στην άλλη. Υποπτεύονται πως ο Μ. στις αντικατοχικές διαδηλώσεις της έριχνε πέτρες και η Σ. έριχνε τριαντάφυλλα.
Μ.: «Εάν δεν ήταν ο πόλεμος θα μεγαλώναμε στην ίδια συνοικία, ίσως να πηγαίναμε στα ίδια σχολεία. Είναι κωμικοτραγικό. Ήμασταν τόσο κοντά και τόσο μακριά…Αυτή είναι δυστυχώς η πραγματικότητα της Κύπρου. Μια γραμμή διαχωρισμού δεν σε αφήνει να σκεφτείς παραπέρα. Εμείς, στην οικογένειά μας, υποδυόμαστε ότι δεν υπάρχουν διαχωριστικές γραμμές και οδοφράγματα».
Γνωρίστηκαν το 2004 στη δουλειά. «Ήταν πολύ φυσικό να έρθουμε κοντά, να γίνουμε φίλοι, να μοιραστούμε εμπειρίες», λέει ο Μ.
Σ.: «Για πέντε χρόνια δουλεύαμε μαζί. Όταν κάποια στιγμή έφυγα από τη δουλειά, το 2008, η σχέση μας δεν τελείωσε εκεί. Συνειδητοποιήσαμε ότι κάτι συμβαίνει με εμάς κι είπαμε να δοκιμάσουμε»…
Μ.: «Στην αρχή μας προβλημάτιζε έντονα η κοινοτική μας καταγωγή. Οι αντιλήψεις των ανθρώπων γύρω μου δεν μου επέτρεπαν να σκεφτώ την περαιτέρω ανάπτυξη της σχέσης μας. Αρχίσαμε αρνητικά, αλλά σιγά-σιγά γνωρίζοντας ο ένας τον άλλο, όπως όλοι οι ερωτευμένοι, αφήσαμε κατά μέρος τις προκαταλήψεις κι επικεντρωθήκαμε στον άνθρωπο δίπλα μας».
Σ.: «Εδώ και σχεδόν οκτώ χρόνια είμαστε μαζί. Έχουμε παντρευτεί, έχουμε ένα μωρό και δεν υπάρχουν οποιαδήποτε εμπόδια. Στη δική μου οικογένεια στην αρχή ήταν δύσκολα τα πράγματα, όχι γιατί πίστευαν ότι θα υπάρξει πρόβλημα, αλλά σκέφτονταν τι θα έλεγαν οι άλλοι. Εμείς όμως ήμασταν δυνατοί και θέλαμε να προχωρήσουμε ό,τι κι εάν σκέφτονταν οι άλλοι. Ακόμα κι εάν διαφωνούσαν οι οικογένειές μας. Σήμερα, δεν μετανιώνουν που αποδέχτηκαν αυτή τη σχέση».
Μ.: Και στη δική μου οικογένεια το ίδιο συνέβη. Κάποια στιγμή ήρθαν με το μέρος μας, έτοιμοι να πολεμήσουν τα προβλήματα που θα προέκυπταν στον περίγυρό τους λόγω της σχέσης μας. Κατάλαβαν πως το να είμαστε μαζί μάς έχουνε χαρούμενους».
Σ.: «Τελικά, όσο ξέρω, δεν εισέπραξαν οποιαδήποτε άσχημα σχόλια. Συγγενείς και φίλοι είναι πολύ χαρούμενοι για εμάς. Όλοι συμπαραστάτες από την πρώτη στιγμή»!
Μ.: «Στον δικό μας περίγυρο υπήρξαν κάποια μικρά σχόλια. Ρωτούσαν τους γονείς πώς το αποδέχτηκαν. Ρωτούσαν για το μέλλον μας. Αν θα μπορούσαμε να είχαμε έναν…«νορμάλ» γάμο στην εκκλησία. Τι θα γινόταν αν είχαμε παιδί; Σιγά-σιγά κατάλαβαν και καταλάγιασαν τα αρνητικά σχόλια. Κι οι φίλοι που έπαψαν στην αρχή να μου τηλεφωνάνε ήρθαν πίσω ξανά αφού το επεξεργάστηκαν στο μυαλό τους… Οι γονείς προβληματίζονταν και για το χειρότερο. Αν συμβεί κάτι. Αν έχουμε πόλεμο. Αν κλείσουν τα οδοφράγματα. Αν παρουσιαστούν εθνικιστές και μας κάνουν κακό. Η δική μας απάντηση ήταν πως κάθε πράγμα θα το αντιμετωπίζαμε στην ώρα του. Οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε είναι οι καθημερινές δυσκολίες που αντιμετωπίζει οποιοδήποτε άλλο ζευγάρι. Ούτε εθνικές, ούτε πολιτικές».
Σ.: «Οι σχέσεις των γονιών μας είναι εξαιρετικές. Μπορεί να μην μιλούν την ίδια γλώσσα αλλά προσπαθούν να επικοινωνήσουν στα αγγλικά. Σχεδόν κάθε εβδομάδα συναντιόμαστε όλοι μαζί».
Η θρησκεία
Έκαναν πολιτικό γάμο και ένα πάρτι με λίγους φίλους και συγγενείς. Άλλωστε, λόγω ιδιοσυγκρασίας, δεν ήθελαν μεγάλο γάμο. Ο γάμος έγινε κάπου που ήταν εύκολο να πάνε άνθρωποι και από τις δυο κοινότητες.
Μ.: «Ακόμα και εάν η γυναίκα μου ήταν Ε/Κ, ο γάμος μας θα ήταν ακριβώς ο ίδιος. Με λίγους ανθρώπους που εκτιμούμε κι αγαπάμε. Κάναμε πολιτικό γάμο γιατί δεν θέλαμε η θρησκεία να είναι ένα σύνορο μεταξύ μας. Ούτε για το παιδί μας. Είχαμε άλλα ζητήματα να λύσουμε, όπως η γλώσσα, τα σχολεία και το πού θα ζήσουμε».
Σ.: «Στο μωρό αποφασίσαμε να του διδάξουμε και τις δύο θρησκείες, ίσως και περισσότερες, για να επιλέξει ο ίδιος όταν θα είναι σε θέση».
Μ.: «Εξάλλου οι θρησκείες όλου του κόσμου έχουν κοινές βάσεις. Διδάσκουν την αγάπη, την κατανόηση, την αποδοχή. Αξίες που ελπίζουμε να μεταδώσουμε στο παιδί μας ούτως ή άλλως».
Είναι Κύπριος
Δεν θέλουν να αποκαλύψουν εάν ζουν στον βορρά ή στον νότο.
«Ζούμε στην Κύπρο και στις δύο κοινότητες. Έχουμε σπίτι και στις δύο κοινότητες… Όταν η γυναίκα μου γεννούσε, όπως κάθε γυναίκα, ήθελε να είναι δίπλα στη μητέρα της. Εκείνη την περίοδο μέναμε εκεί. Μια άλλη περίοδο, επειδή εγώ δουλεύω στον νότο, βολεύει και ζούμε στον νότο. Προσπαθούμε να υποκρινόμαστε πως δεν υπάρχουν σύνορα. Ότι δεν υπάρχει νεκρή ζώνη».
Δεν χρησιμοποιούν τον όρο Τ/Κ ή Ε/Κ
Σ.: «Μόνο στην Κύπρο μεταξύ μας χρησιμοποιούμε αυτούς τους όρους. Όταν πάμε στο εξωτερικό και μας ρωτάνε από πού είμαστε, δεν λέμε πάντα πως είμαστε Κύπριοι; Ε, λοιπόν, το παιδί μας είναι Κύπριος. Αυθεντικός Κύπριος»…
Συντελεστές: Παύλος Εκτωρίδης, Σέργιος Πογιατζής, Μιράντα Λυσάνδρου. Ειδικοί συνεργάτες: Duygu Goze, Nuri Silay, Σάββας Πολυβίου.
Πηγή: POLITIS.COM.CY
