Συνηθίζουν να λένε ότι σπάνια στο ποδόσφαιρο ένα συν ένα κάνει δύο, θέλοντας να σημειώσουν ότι η στατιστική δεν μπορεί να εξηγήσει τη μπάλα, να δώσει τις απαντήσεις που χρειάζονται. «Ετσι είναι το ποδόσφαιρο», ακούγεται σαν η πιο συνηθισμένη δικαιολογία ενός παίκτη, προπονητή ή παράγοντα, όταν δεν μπορούν να δικαιολογήσουν κάτι που πήγε στραβά.

Ετσι κι αλλιώς είναι κοινή παραδοχή πως το ποδόσφαιρο είναι μία μορφή τέχνης, γεμάτο ευκαιρίες. Είναι ένα άθλημα που δεν μπορεί να αιτιολογηθεί. Όμως κάθε φορά, με το πέρασμα των χρόνων, αυτό φαίνεται να συμβαίνει και λιγότερο. Όπως και σε άλλα αθλήματα, η επιστήμη έχει αρχίσει να επηρεάζει, ίσως και να διαμορφώνει τις αποφάσεις των προπονητών και των παραγόντων, αναφέρει χαρακτηριστικά η ισπανική εφημερίδα El Pais σε σχετικό της άρθρο.

Ο Χοσέ Λουίς Μεντόθα, παράγοντας της Μούρθια, ομάδα στην Segunda A της Ισπανίας, αντιμετώπιζε ένα πρόβλημα , όταν του πρότειναν παίκτες. « Αυτός είναι καλός, επειδή είναι δυνατός, δίνει καλά τη μπάλα, έχει την αίσθηση του παιχνιδιού. Προέρχεται από αυτή την ομάδα και έχει πετύχει αυτά,» του έλεγαν οι υπεύθυνοι στο τμήμα scout. Εκείνος ήθελε να ακούσει κάτι διαφορετικό: «Ηθελα να ακούσω κάτι σαν αυτό: Αυτός ο παίκτης είναι καλός, επειδή, έχει ποσοστό επιτυχίας στις πάσες 80%, που είναι άνω του μέσου όρου στο πρωτάθλημα. Δεύτερο, έχει τρεις επιλογές στην τελική του πάσα, πολύ περισσότερο από το μέσο όρο».

Ετσι ο Μεντόθα πήγε στο Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ, το 2009. Εκεί είδε πως τα στατιστικά στοιχεία στο μπέιζμπολ, μπάσκετ και αμερικάνικο ποδόσφαιρο, θα μπορούσαν να έχουν εφαρμογή στο ποδόσφαιρο. Λίγα χρόνια μετά την επιστροφή του στην Ισπανία, προσπάθησε μια παρόμοια μέθοδο με τη Μούρθια. Δεν κατάφερε σχεδόν τίποτα, μέχρι αυτή την σεζόν.
Με την βοήθεια δύο άλλων Ισπανών οι οποίοι είχαν μεταναστεύσει στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο Νταβίντ Ρουέδα έζησε για 7 χρόνια στη Φλόριντα. Εκεί ίδρυσε την Origami Sports, που είχε στόχο να θέσει την στατιστική στο επίκεντρο της λήψης αποφάσεων των συλλόγων: «Μέχρι στιγμής οι περισσότερες αποφάσεις, βασίζεται σε υποκειμενικές αντιλήψεις ενός ή περισσοτέρων προσώπων, είπε ο Ρουέδα. Στην Origami αναλυτής είναι ο Σαλβαδόρ Καρμόνα, ένας 27χρονος με πτυχίο στα Οικονομικά και ειδίκευση στη στατιστική, στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνα.

Ο Καρμόνα διαχειρίζεται μια βάση δεδομένων με 12.500 παίκτες στα μεγάλα πρωταθλήματα. Τα δεδομένα που έχει για τον καθένα δεν είναι μόνο τα γκολ, τα λεπτά που έπαιξε και τα σουτ. Είναι πιο αναλυτικοί αριθμοί: πάσες, ευκαιρίες που δημιουργεί, πάσες ανάμεσα στις γραμμές, ντρίμπλες και άλλα ακόμα. Ως εκ τούτου, οι λεπτομέρειες, για ένα παίκτη που «είχε μέσο όρο τρεις ντρίμπλες σε 90 λεπτά, αυτό τον τοποθετεί στην κορυφή του 1% των παικτών στη Νότια Αμερική», είναι σημαντικές. Και βρίσκονται στην βάση των δεδομένων του.
Αυτή την στιγμή η Origami έχει πελάτες στο ισπανικό πρωτάθλημα, την Ιταλική Serie A και η αγγλική Premier League. Πως αλήθεια όμως αξιολογείται ένας επιθετικός;. Όπως αναφέρουν, ο επιθετικός δεν πρέπει να «μετράται» μόνο από τα γκολ που σημειώνει. Είναι ένα μέγεθος που εξαρτάται από την ταχύτητα που έχει (ένα παιχνίδι φυσιολογικό είναι 2,5 μέτρα ανά δευτερόλεπτο), το μέρος απ? όπου σκοράρει αλλά και με πιο σημείο του σώματος. Ένα πέναλτι, για παράδειγμα έχει 81% πιθανότητα να γίνει γκολ, ένα σουτ , σε απόσταση ένα μέτρο από τη γραμμή του τέρματος ξεπερνάει το 90%. Συμβαίνει το ίδιο και με τις ασίστ. Ένας παίκτης που δίνει την τελική πάσα, εξαρτάται και από την ύπαρξη ενός καλού επιθετικού και της θέσης που θα πάρει εκείνος. Η θέση του γίνεται σημαντική για την δημιουργία ευκαιρίας.

Η μαθηματική επανάσταση έχει ήδη ιστορίες επιτυχίας. Η Λέστερ, οι Σιάτλ και η Μίντιλαντ, πρωταθλητές σε Αγγλία, ΗΠΑ και Δανία, έχουν χρησιμοποιήσει αυτές τις μεθόδους για να σχηματίσουν ομάδες τους. Η χρήση των στατιστικών στον τομέα της προπόνησης και της ανάλυσης του αντιπάλου είναι να είναι κάπως πιο διαδεδομένη, αλλά στην απόκτηση παικτών είναι κάτι νέο.

Η Σεβίλλη είναι ίσως η καλύτερη ομάδα στις μεταγραφικές τις κινήσεις στην Ισπανία τα τελευταία χρόνια. Εχει 16 ανθρώπους που ασχολούνται με επιμέρους πρωταθλήματα και παρακολουθούν παίκτες, φτιάχνοντας μία λίστα: «Μεταξύ των 100 που μπορούν να έρθουν στη Σεβίλλη, έχουμε δει 99 και 20 από αυτούς, όπως λένε οι τεχνικοί μπορούν να παίξουν στην πρώτη ομάδα. Αυτό είναι το πρώτο φίλτρο και είναι υποκειμενικό ,» λέει ο αναλυτής Χεσούς Ολιβέρα. Ο κατάλογος αυτός θα περάσει στον αθλητικό διευθυντή, Μόντσι, και μαζί με τους βοηθούς του θα επιλέξουν δέκα . «Από εκεί ξεκινάμε εμείς να μπούμε σε λεπτομέρειες με τα στατιστικά στοιχεία. Η Σεβίλλη χρησιμοποιεί τα στατιστικά δεδομένα ως τελικό φίλτρο».

Σίγουρα η στατιστική εισέρχεται, καθυστερημένα και σιγά σιγά στο ποδόσφαιρο. Οχι μόνο γιατί είναι ένα άθλημα με μικρή εμπιστοσύνη στα δεδομένα. Αλλά επίσης, επειδή υπάρχουν δυσκολίες σε σύγκριση με άλλα αθλήματα. Οι λόγοι είναι προφανείς: τα πόδια είναι λιγότερο αξιόπιστα από τα χέρια. Ακόμα είναι δύσκολος ο συνδυασμός των 11 παικτών. Μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για τους αναλυτές είναι να καθορίσουν τη συνεισφορά του παίκτη στην ομάδα του και τις επιδόσεις του με τους 10 άλλους συμπαίκτες του. Επιπλέον το συνολικό ποσό των δεδομένων σε σύγκριση με άλλα αθλήματα. «Ο μέσος αριθμός των γκολ ανά παιχνίδι είναι 2,5-2,7 σε όλο τον κόσμο 22-27 σουτ για γκολ και υπάρχουν πολύ λιγότερα παιχνίδια από ό, τι στο μπέιζμπολ ή το ΝΒΑ».
Λίγοι πιστεύουν ότι στο ποδόσφαιρο αυτά τα μοντέλα μπορούν να αντικαταστήσουν την ανθρώπινη κρίση στην αγορά παικτών. Τα στατιστικά στοιχεία δεν θα εξαλείψουν τα λάθη, διότι η απόδοση ενός παίκτη σε άλλη πόλη ή χώρα εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, οι οποίοι μπορούν επίσης να λαμβάνονται υπόψη στους υπολογισμούς. Όμως τα μοντέλα αυτά είναι σε μια συνεχή εργασία. Για να δώσουν κάποια στιγμή μία διαφορετική απάντηση από την κλασική «έτσι είναι το ποδόσφαιρο».